Familie dag 2009
Door: Jeroen
Blijf op de hoogte en volg Jeroen
23 Januari 2009 | Rusland, Moskou
Verslag Tsjernobylexcursie
Om kwart over zeven ging de wekker alweer; we wilden absoluut op tijd bij ons vertrekpunt zijn. Het overstappen met de metro liep vlotter dan verwacht, en een half uur tevoren kwamen we aan bij het boekingskantoor. Het kantoor zelf was nog gesloten en van onze excursiegenoten was nog geen spoor te bekennen. De zon scheen een put in de grond, uitgerekend op de dag dat ik mijn zonnebril in het hostel liet liggen. Enkele minuten voor vertrek liepen er een man en vrouw langs met een allerminst Oost-Europees uiterlijk. Toen ze de binnenplaats van het boekingskantoor op liepen, wisten we het zeker; dit waren onze Franse exursiegenoten. Ze heetten Laure (v) and Cyril (m), werkten voor een landelijk Frans weekblad genaamd VSD (hetgeen Vendredi, Samedi, Dimanche betekent) en hadden de opdracht een artikel over Tsjernobyl te schrijven. Het was iets na 9 uur toen degene bij wie we de excursie geboekt hadden, kwam aanlopen. Ze bracht ons naar een gereedstaand ‘3-banks’-busje inclusief chauffeur, dat ons naar Tsjernobyl zou brengen. Deze heenreis voer over een weg door bebost gebied, kleine dorpjes en grote weilanden, naar de ruim 100 kilometer ten noorden van Kiev gelegen Exclusive Zone; met deze term werd het gebied binnen een straal van 30 km van de ontplofte reactor bedoeld.
Onderweg passeerden we diverse objecten die we eerder al op internet waren tegengekomen op foto’s. Zo stond er een betonnen sculptuur aan de linkerkant van de weg; in de kleur geel was de naam Tsjernobyl zichtbaar gemaakt. Tijd voor een foto was er niet; ons busje raasde aan een stuk door naar het centrum van het dorp. Op de grens van de 30km zone hield een spoorboom ons tegen. De chauffeur had een papier meegekregen van de vrouw van het boekingskantoor, waarop onze namen en paspoortgegevens vermeld stonden. Dit papier moest ‘ie afgeven aan de mensen die de spoorboom bedienden. Eén blik in het busje was genoeg; we mochten verder. Nauwelijks was de motor weer gestart, of er kwam een bus van groter formaat achter ons tot stilstand. Tientallen passagiers stapten uit. Waren dit ook toeristen? (Later gaf onze gids het antwoord; het waren mensen die in de zone rondom werkten). Voorbij de controlepost reden we de gevarenzone in, het middelpunt (de ontplofte reactor) met rasse schreden naderend. Links en rechts van ons kale grasvelden, bebossing en een enkele verlaten woning. Een tiental minuten later rijden we een dorpachtige omgeving binnen. Bij een kruispunt passeert het busje een monument; een zilverkleurig geheel wordt van de weg, gescheiden door een tuinhek. < > Een bocht later parkeert ons busje op een parkeerplaats. Hiertegenover staat een kantoorgebouwtje van 2 verdiepingen hoog. Een overduidelijk Oekraïnse boerinachtige vrouw heet ons in gebrekkig Engels welkom. Ze deelt mede dat onze gids over een half uur zal arriveren. Op de 1e verdieping nemen we plaats in een soort klaslokaal. Aan de wand hangen foto's van de omgeving van Tsjernobyl; een helicopter die een inspectievlucht uitvoert, een monument, gekarakteriseerd door een grote hoeveelheid prikkeldraad, door straling onbruikbaar geworden en in het gebied achtergelaten vrachtwagens -sommige zijn in de loop der tijd in een sloot terechtgekomen.. Verderop hangt een topografische kaart van Oekraïne, waarop is aangegeven in welke gebieden de straling het hevigst is geweest in de dagen na de ramp. Daar Tsjernobyl vlak bij de zuidelijke grens van Wit-Rusland ligt en de wind die bewuste dagen zuidelijk was, heeft de wolk met straling voornamelijk in noordelijke richting voor schade aangericht. De hoofdstad Kiev, 100 km ten zuiden van Tsjernobyl, is beduidend minder 'aangetast'. Hier werd dan ook een groot deel van de bewoners van Prypiat (een arbeidersstadje op 5 km van de centrale in Tsjernobyl) heengeëvacueerd.
Om de tijd te doden werd er thee voor ons ingeschonken. Ook kwamen er soort saucijzenbroodjes op tafel. Hoewel we op de hoogte waren van de gevaren van het drinken van niet tot 100 graden verhit water en onze twijfels hadden bij de vermelding bij de excursie dat het eten en drinken 100% veilig was, konden we dit niet afslaan. De Fransen dachten hier anders over; zij lieten alles staan waar het stond. Even later kwamen er een aantal Japanners binnengelopen. Ook zij namen deel aan een Tsjernobylexcursie. Zij hadden de voorkeur gegeven aan een Russisch-sprekende gids, terwijl die van ons Engels sprak. Gezeten aan de tafels in vergaderopstelling begon de Russische gids een verhaal tegen de Japanners in nauwelijks verstaanbaar Russisch. De Fransen veronderstelden dat deze gids ook de onze was en vielen hem in de rede met de vraag of 'ie z'n verhaal ook in het Engels wilde afdraaien. De gids verstond dit (uiteraard) niet, waarop één van de Japanners duidelijk maakte dat de gids zijn inleidend verhaal alleen voor hen hield.
De Fransen vonden de gang van zaken maar vreemd. Blijkbaar had de vrouw die ons verwelkomt had, niet tegen ze gezegd dat onze gids pas 30 minuten later kwam, want ze begonnen knap ongeduldig te worden. Na bij de in het kantoor aanwezigen verder geïnformeerd te hebben, werd het besluit genomen de gids tegemoet te rijden. Ze had de bus gemist, hoorden we later, vandaar dat ze later was. Met d'r zonnebril op stelde ze zich voor. De gids was ambtenaar en leidde meerdere keren per week de Tsjernobylexcursies. Het programma van de excursie zag er als volgt uit:
9:00 Depart Kyiv. Two-hour ride northwards to the border of the "exclusion zone". The area is 214 km in perimeter.
11:00 - 14:00 Pass the checkpoint "Dytyatky" and enter the "exclusion zone". Visit to the site of Chernobyl Nuclear Power Plant - an enterprise once employed more than 5000 staff. Observe object "Sarcophagus"- concrete-and-steel shelter covering radioactive masses and debris left after the explosion. Experience the peace and quiet of the ghost-town Prypyat - all 47.500 inhabitants had to abandon their homes the next day after the accident. Explore the deserted apartment blocks, schools, hotels, kinder gardens.
14:00 - 14:30 Lunch (the quality of food is guaranteed).
14:30 - 15:00 A briefing conducted by a specialist of the governmental agency "Chernobylinterinform". Get answers to your questions about the accident, current ecological situation and the future of the exclusion zone.
15:00 - 17:00 Visit to the site of contaminated vehicles. Thousands of tracks, helicopters, armoured personnel vehicles are so soaked with radiation that it is dangerous to approach. Meet the self-settlers, elderly people living in the exclusion zone.
17:00 Leave the exclusion zone
19:00 Arrive Kyiv
Op weg naar het hart van de verboden zone liet de gids ons zien hoe de directe omgeving van de centrale er tegenwoordig bij ligt. Deze werd gekenmerkt door kale grasvlakten, bebossing en een enkel verdwaald plaatsnaambord. Onze eerste stop was bij een monument, grotendeels aan het zicht onttrokken door er overheen groeiende bomen. Het monument stelde een soldaat voor; het was een standbeeld ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog. Achter het monument waren temidden van het vele groen nog net de overblijfselen van een woning te ontwaren. Dit in tegenstelling tot woningen verderop, die dermate waren aangetast door de vrijkomende straling, dat ze spoedig na de ramp met de grond gelijk gemaakt werden en een bulldozer de resten wegwerkte onder een dikke laag grond. Nu, 19 jaar later, had de natuur vrij spel gekregen en was bovenop de begraven woningen een glooiende grasvlakte ontstaan met hier en daar wat struikgewas. In de verte was nog een houten bordje te ontwaren dat op één van de grasbulten was gezet.
Aan de andere kant van de weg was een bos gesitueerd. Hier zijn na de ramp honderden naaldbomen speciaal aangeplant om de verspreiding van straling deels te verminderen. De bomen nemen een deel van de straling in zich op en voeren deze af naar de bodem.
Plots doemde in de verte een langgerekte fabriek op; het was de beruchte kerncentrale van Tsjernobyl. De centrale bestond uit 4 aan elkaar vast gebouwde delen, genummerd van 1 tot en met 4. Nummer 4 was degene waar de ramp plaats had. De weg ernaartoe leidde langs een kanaal, ingebed in een betonnen geul. Een vangrail scheidde de weg van de oevers van het water. Het water werd in de centrales gebruikt als koelwater, zo vertelde de gids. Aan de overkant van het kanaal stonden 2 centrales in aanbouw; de nummers 5 en 6. Na de ramp zijn de centrales nooit meer afgebouwd; 5 gigantische bouwkranen staan er nog altijd overeind en markeren tot op de dag van vandaag de bouwwerken.
Langzaam boog de weg af richting centrale nummer 1. Toen we een brug over het kanaal gepasseerd waren, stapten we weer even uit. De gids liep met ons tot halverwege de brug. Je zou het niet verwachten in deze omgeving, maar het water in het kanaal was dermate helder, dat diverse vissen vanaf de brug zichtbaar waren. Vooraf had de gids ons verteld over de zogenaamde 'catfish', een vissoort die tot wel 1,5 meter lang kon worden en hier in het kanaal rondzwom. Door op de brug te gaan staan stampen, kon je de catfish meer naar de oppervlakte zien zwemmen, zei ze. En jawel, na braaf te hebben gestampt kwamen daar een groot aantal catfishen aangezwommen. 1,5 meter lang waren ze niet; groot waren ze wél.
Fotograferen was vanaf nu verboden, want we bevonden ons in de directe omgeving van de kerncentrales. Een typisch overblijfsel uit het Sovjet-tijdperk; op internet zijn genoeg foto's van dit centrale deel van Tsjernobyl terug te vinden.
Tegenover de brug was een kantoor, gelegen naast reactor nummer 1. Het leek hier net zo druk als op een doorsnee kantoor in het centrum van Kiev; vreemd voor een centrale die sinds het jaar 2000 geen energie meer op wekt. Met een grote boog reden we om de 4 centrales heen, tot we op een parkeerterreintje uitkwamen op pakweg 100 meter van de met een sarcofaag bedekte 4e centrale. Dit was de enige plek waar het maken van een foto van de reactor op een kleine afstand was toegestaan. Toen ik er een 360 graden filmpje had gemaakt, werd dringend verzocht dit te wissen. Als de hier werkzame mensen dit zouden hebben zien, waren we nog niet jarig.
Het parkeerterrein was gevuld met een paar auto's en een mini-vrachtwagen; verderop waren mensen in witte pakken met mondkapjes op bezig met grondwerkzaamheden, zo leek het. Een eindje terug waren we ook al langs bouwvakkers gereden. Aan het parkeerterrein was een soort bezoekerscentrum gevestigd; een kantoortje van 2 verdiepingen, waarbij alleen de bovenste voor publiek toegankelijk was. In de ruimte op deze verdieping, die nog geen 50 m2 groot was, stond een opengewerkte maquette van reactor nummer 4 opgesteld, in de staat waarin 'ie momenteel verkeerd. Op een televisiescherm werd een documentaire afgespeeld; de oorzaken en gevolgen van de ramp kwamen aan bod, evenals het plan een nieuwe betonnen constructie over de reactor heen te schuiven. Een poster aan de muur liet zien hoe dit plan in de nabije toekomst gaat worden gerealiseerd. Het definitieve ontwerp laat nog op zich wachten; het is nogal een complex karwei om een constructie van dergelijke omvang met zo min mogelijk mankracht in de directe omgeving van de centrale op zijn plek te kunnen krijgen. De ramen van het gebouw waren voorzien van luxaflex om ieder direct zicht op de centrale te voorkomen. Foto's nemen in de expositieruimte was alleen toegestaan indien niet op de kozijnen gefocust werd. De meeste aandacht trok de stralingsmeter op het dak van het gebouwtje. Boven een van de deurposten hing een display dat de metingen weergaf; in blauw werd een waarde van 1,41 aangegeven. Ter vergelijking: < >
Afgeraden werd te dicht bij de raamkozijnen te komen, omdat de straling daar beduidend hoger was dan enkele meters terug. De tijd begon te dringen; het was inmiddels 14 uur en we hadden ons middageten nog niet op. Net toen we het gebouwtje verlieten, kwam een volgende excursiegroep binnengelopen. Het busje bracht ons terug naar het kantoorgebouw in het dorp Tsjernobyl. Hier werd voor ons een zeer uitgebreide maaltijd bereid; de hele tafel stond vol met bakjes groente, broodjes en salade. En dat wat er niet stond, kon op bestelling worden klaargemaakt. Pannenkoeken met kersen bijvoorbeeld! Ik meende te horen dat de gids zei dat de kersen uit haar eigen tuin kwamen. Een zorgwekkende mededeling, maar het bordje kersen ging helemaal op. De Fransen waren ondertussen buiten wat aan het rondlopen; zij vertrouwden de boel niet en lieten alles wat speciaal voor hen klaargemaakt was, staan. Op de vraag van de gids waarom ze dit niet van tevoren hadden aangegeven, antwoordden ze met 'we wisten niet dat dat nodig was'.
Aan het eind van de maaltijd begon de gids over een fotoboek over Tsjernobyl, dat hier voor 50 hrivna verkrijgbaar was. Het boek zelf was in het Oekraïns, maar er zat ook een Engelse tekstbijlage bij. Ik besloot een exemplaar aan te schaffen. Na een goed uur was het tijd voor het volgende onderdeel van de excursie: een bezoek aan Pripyat, het in 1970 gestichte stadje speciaal voor de werknemers in de kerncentrales van Tsjernobyl. In totaal woonden er bijna 50.000 mensen. 36 uur na de ramp is Pripyat volledig ontruimd; tot dat moment wist vrijwel niemand exact waarom dit gebeurde. De mensen hadden vernomen dat er een klein incident had plaatsgevonden in één van de kerncentrales. Men vertelde de geevacueerden dat ze voor een dag of 3 elders zouden worden ondergebracht, waarna ze weer terug konden keren naar hun huizen. Men nam dus alleen het broodnodige mee. Pripyat staat inmiddels 19 jaar leeg; van het hotel, het zwembad, de flats en de scholen is van de buitenkant weinig anders dan beton en steen zichtbaar; het stucwerk en behang zijn grotendeels afgebladderd.
Om het stadje is een hekwerk geplaatst; ter plaatse van de toegangswegen was een soort grenspost ingericht. De grenspost was niet meer in gebruik; we konden de spookstad probleemloos inrijden. Een lange laan leidde ons naar het centrale plein van Pripyat; de begroeiing aan weerszijden was 20 jaar onaangeroerd gebleven; de weg was net breed genoeg om met ons busje de takken niet te raken. Tussen de struikgewassen door vingen we wat glimpen op van de eindeloze rijen flatgebouwen. Midden op het plein kwam ons busje tot stilstand. Waar je ook keek; nergens was een vierkante meter zonder onkruid te bekennen. Tussen traptreden, tussen betonplaten, op het dak van het hotel; zelfs in hotelkamers groeiden struiken.
We stapten uit en gingen het hotel binnen. De stenen traptreden die naar de ingang leidden, waren grotendeels verbrijzeld. Eenmaal binnen was het niet veel anders; het bureau van de receptie bestond alleen nog maar uit een frame van hardboard. De half openstaande liftdeuren zorgden een mysterieus geheel. Via het trappenhuis bereikten we de 1e verdieping. Alle kamers waren in de afgelopen 20 jaar zo goed als leeggehaald. Slechts een enkel meubelstuk of schilderijtje aan de muur was achtergebleven. Eén van de kamers was nog voorzien van een kachel. Vermoedelijk om vocht op te vangen, waren hieronder kranten aangebracht. Ook lag er een ansichtkaart temidden van de rotzooi. We namen een stuk krant en de ansichtkaart als souvenir mee. Toen de gids het zag, raadde ze dit ons af. Niet vanwege de straling die de papieren nog zouden bevatten, maar vooral vanwege het feit dat ze smerig waren. Tóch namen we ze mee terug naar Kiev.
Om kwart over zeven ging de wekker alweer; we wilden absoluut op tijd bij ons vertrekpunt zijn. Het overstappen met de metro liep vlotter dan verwacht, en een half uur tevoren kwamen we aan bij het boekingskantoor. Het kantoor zelf was nog gesloten en van onze excursiegenoten was nog geen spoor te bekennen. De zon scheen een put in de grond, uitgerekend op de dag dat ik mijn zonnebril in het hostel liet liggen. Enkele minuten voor vertrek liepen er een man en vrouw langs met een allerminst Oost-Europees uiterlijk. Toen ze de binnenplaats van het boekingskantoor op liepen, wisten we het zeker; dit waren onze Franse exursiegenoten. Ze heetten Laure (v) and Cyril (m), werkten voor een landelijk Frans weekblad genaamd VSD (hetgeen Vendredi, Samedi, Dimanche betekent) en hadden de opdracht een artikel over Tsjernobyl te schrijven. Het was iets na 9 uur toen degene bij wie we de excursie geboekt hadden, kwam aanlopen. Ze bracht ons naar een gereedstaand ‘3-banks’-busje inclusief chauffeur, dat ons naar Tsjernobyl zou brengen. Deze heenreis voer over een weg door bebost gebied, kleine dorpjes en grote weilanden, naar de ruim 100 kilometer ten noorden van Kiev gelegen Exclusive Zone; met deze term werd het gebied binnen een straal van 30 km van de ontplofte reactor bedoeld.
Onderweg passeerden we diverse objecten die we eerder al op internet waren tegengekomen op foto’s. Zo stond er een betonnen sculptuur aan de linkerkant van de weg; in de kleur geel was de naam Tsjernobyl zichtbaar gemaakt. Tijd voor een foto was er niet; ons busje raasde aan een stuk door naar het centrum van het dorp. Op de grens van de 30km zone hield een spoorboom ons tegen. De chauffeur had een papier meegekregen van de vrouw van het boekingskantoor, waarop onze namen en paspoortgegevens vermeld stonden. Dit papier moest ‘ie afgeven aan de mensen die de spoorboom bedienden. Eén blik in het busje was genoeg; we mochten verder. Nauwelijks was de motor weer gestart, of er kwam een bus van groter formaat achter ons tot stilstand. Tientallen passagiers stapten uit. Waren dit ook toeristen? (Later gaf onze gids het antwoord; het waren mensen die in de zone rondom werkten). Voorbij de controlepost reden we de gevarenzone in, het middelpunt (de ontplofte reactor) met rasse schreden naderend. Links en rechts van ons kale grasvelden, bebossing en een enkele verlaten woning. Een tiental minuten later rijden we een dorpachtige omgeving binnen. Bij een kruispunt passeert het busje een monument; een zilverkleurig geheel wordt van de weg, gescheiden door een tuinhek. < > Een bocht later parkeert ons busje op een parkeerplaats. Hiertegenover staat een kantoorgebouwtje van 2 verdiepingen hoog. Een overduidelijk Oekraïnse boerinachtige vrouw heet ons in gebrekkig Engels welkom. Ze deelt mede dat onze gids over een half uur zal arriveren. Op de 1e verdieping nemen we plaats in een soort klaslokaal. Aan de wand hangen foto's van de omgeving van Tsjernobyl; een helicopter die een inspectievlucht uitvoert, een monument, gekarakteriseerd door een grote hoeveelheid prikkeldraad, door straling onbruikbaar geworden en in het gebied achtergelaten vrachtwagens -sommige zijn in de loop der tijd in een sloot terechtgekomen.. Verderop hangt een topografische kaart van Oekraïne, waarop is aangegeven in welke gebieden de straling het hevigst is geweest in de dagen na de ramp. Daar Tsjernobyl vlak bij de zuidelijke grens van Wit-Rusland ligt en de wind die bewuste dagen zuidelijk was, heeft de wolk met straling voornamelijk in noordelijke richting voor schade aangericht. De hoofdstad Kiev, 100 km ten zuiden van Tsjernobyl, is beduidend minder 'aangetast'. Hier werd dan ook een groot deel van de bewoners van Prypiat (een arbeidersstadje op 5 km van de centrale in Tsjernobyl) heengeëvacueerd.
Om de tijd te doden werd er thee voor ons ingeschonken. Ook kwamen er soort saucijzenbroodjes op tafel. Hoewel we op de hoogte waren van de gevaren van het drinken van niet tot 100 graden verhit water en onze twijfels hadden bij de vermelding bij de excursie dat het eten en drinken 100% veilig was, konden we dit niet afslaan. De Fransen dachten hier anders over; zij lieten alles staan waar het stond. Even later kwamen er een aantal Japanners binnengelopen. Ook zij namen deel aan een Tsjernobylexcursie. Zij hadden de voorkeur gegeven aan een Russisch-sprekende gids, terwijl die van ons Engels sprak. Gezeten aan de tafels in vergaderopstelling begon de Russische gids een verhaal tegen de Japanners in nauwelijks verstaanbaar Russisch. De Fransen veronderstelden dat deze gids ook de onze was en vielen hem in de rede met de vraag of 'ie z'n verhaal ook in het Engels wilde afdraaien. De gids verstond dit (uiteraard) niet, waarop één van de Japanners duidelijk maakte dat de gids zijn inleidend verhaal alleen voor hen hield.
De Fransen vonden de gang van zaken maar vreemd. Blijkbaar had de vrouw die ons verwelkomt had, niet tegen ze gezegd dat onze gids pas 30 minuten later kwam, want ze begonnen knap ongeduldig te worden. Na bij de in het kantoor aanwezigen verder geïnformeerd te hebben, werd het besluit genomen de gids tegemoet te rijden. Ze had de bus gemist, hoorden we later, vandaar dat ze later was. Met d'r zonnebril op stelde ze zich voor. De gids was ambtenaar en leidde meerdere keren per week de Tsjernobylexcursies. Het programma van de excursie zag er als volgt uit:
9:00 Depart Kyiv. Two-hour ride northwards to the border of the "exclusion zone". The area is 214 km in perimeter.
11:00 - 14:00 Pass the checkpoint "Dytyatky" and enter the "exclusion zone". Visit to the site of Chernobyl Nuclear Power Plant - an enterprise once employed more than 5000 staff. Observe object "Sarcophagus"- concrete-and-steel shelter covering radioactive masses and debris left after the explosion. Experience the peace and quiet of the ghost-town Prypyat - all 47.500 inhabitants had to abandon their homes the next day after the accident. Explore the deserted apartment blocks, schools, hotels, kinder gardens.
14:00 - 14:30 Lunch (the quality of food is guaranteed).
14:30 - 15:00 A briefing conducted by a specialist of the governmental agency "Chernobylinterinform". Get answers to your questions about the accident, current ecological situation and the future of the exclusion zone.
15:00 - 17:00 Visit to the site of contaminated vehicles. Thousands of tracks, helicopters, armoured personnel vehicles are so soaked with radiation that it is dangerous to approach. Meet the self-settlers, elderly people living in the exclusion zone.
17:00 Leave the exclusion zone
19:00 Arrive Kyiv
Op weg naar het hart van de verboden zone liet de gids ons zien hoe de directe omgeving van de centrale er tegenwoordig bij ligt. Deze werd gekenmerkt door kale grasvlakten, bebossing en een enkel verdwaald plaatsnaambord. Onze eerste stop was bij een monument, grotendeels aan het zicht onttrokken door er overheen groeiende bomen. Het monument stelde een soldaat voor; het was een standbeeld ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog. Achter het monument waren temidden van het vele groen nog net de overblijfselen van een woning te ontwaren. Dit in tegenstelling tot woningen verderop, die dermate waren aangetast door de vrijkomende straling, dat ze spoedig na de ramp met de grond gelijk gemaakt werden en een bulldozer de resten wegwerkte onder een dikke laag grond. Nu, 19 jaar later, had de natuur vrij spel gekregen en was bovenop de begraven woningen een glooiende grasvlakte ontstaan met hier en daar wat struikgewas. In de verte was nog een houten bordje te ontwaren dat op één van de grasbulten was gezet.
Aan de andere kant van de weg was een bos gesitueerd. Hier zijn na de ramp honderden naaldbomen speciaal aangeplant om de verspreiding van straling deels te verminderen. De bomen nemen een deel van de straling in zich op en voeren deze af naar de bodem.
Plots doemde in de verte een langgerekte fabriek op; het was de beruchte kerncentrale van Tsjernobyl. De centrale bestond uit 4 aan elkaar vast gebouwde delen, genummerd van 1 tot en met 4. Nummer 4 was degene waar de ramp plaats had. De weg ernaartoe leidde langs een kanaal, ingebed in een betonnen geul. Een vangrail scheidde de weg van de oevers van het water. Het water werd in de centrales gebruikt als koelwater, zo vertelde de gids. Aan de overkant van het kanaal stonden 2 centrales in aanbouw; de nummers 5 en 6. Na de ramp zijn de centrales nooit meer afgebouwd; 5 gigantische bouwkranen staan er nog altijd overeind en markeren tot op de dag van vandaag de bouwwerken.
Langzaam boog de weg af richting centrale nummer 1. Toen we een brug over het kanaal gepasseerd waren, stapten we weer even uit. De gids liep met ons tot halverwege de brug. Je zou het niet verwachten in deze omgeving, maar het water in het kanaal was dermate helder, dat diverse vissen vanaf de brug zichtbaar waren. Vooraf had de gids ons verteld over de zogenaamde 'catfish', een vissoort die tot wel 1,5 meter lang kon worden en hier in het kanaal rondzwom. Door op de brug te gaan staan stampen, kon je de catfish meer naar de oppervlakte zien zwemmen, zei ze. En jawel, na braaf te hebben gestampt kwamen daar een groot aantal catfishen aangezwommen. 1,5 meter lang waren ze niet; groot waren ze wél.
Fotograferen was vanaf nu verboden, want we bevonden ons in de directe omgeving van de kerncentrales. Een typisch overblijfsel uit het Sovjet-tijdperk; op internet zijn genoeg foto's van dit centrale deel van Tsjernobyl terug te vinden.
Tegenover de brug was een kantoor, gelegen naast reactor nummer 1. Het leek hier net zo druk als op een doorsnee kantoor in het centrum van Kiev; vreemd voor een centrale die sinds het jaar 2000 geen energie meer op wekt. Met een grote boog reden we om de 4 centrales heen, tot we op een parkeerterreintje uitkwamen op pakweg 100 meter van de met een sarcofaag bedekte 4e centrale. Dit was de enige plek waar het maken van een foto van de reactor op een kleine afstand was toegestaan. Toen ik er een 360 graden filmpje had gemaakt, werd dringend verzocht dit te wissen. Als de hier werkzame mensen dit zouden hebben zien, waren we nog niet jarig.
Het parkeerterrein was gevuld met een paar auto's en een mini-vrachtwagen; verderop waren mensen in witte pakken met mondkapjes op bezig met grondwerkzaamheden, zo leek het. Een eindje terug waren we ook al langs bouwvakkers gereden. Aan het parkeerterrein was een soort bezoekerscentrum gevestigd; een kantoortje van 2 verdiepingen, waarbij alleen de bovenste voor publiek toegankelijk was. In de ruimte op deze verdieping, die nog geen 50 m2 groot was, stond een opengewerkte maquette van reactor nummer 4 opgesteld, in de staat waarin 'ie momenteel verkeerd. Op een televisiescherm werd een documentaire afgespeeld; de oorzaken en gevolgen van de ramp kwamen aan bod, evenals het plan een nieuwe betonnen constructie over de reactor heen te schuiven. Een poster aan de muur liet zien hoe dit plan in de nabije toekomst gaat worden gerealiseerd. Het definitieve ontwerp laat nog op zich wachten; het is nogal een complex karwei om een constructie van dergelijke omvang met zo min mogelijk mankracht in de directe omgeving van de centrale op zijn plek te kunnen krijgen. De ramen van het gebouw waren voorzien van luxaflex om ieder direct zicht op de centrale te voorkomen. Foto's nemen in de expositieruimte was alleen toegestaan indien niet op de kozijnen gefocust werd. De meeste aandacht trok de stralingsmeter op het dak van het gebouwtje. Boven een van de deurposten hing een display dat de metingen weergaf; in blauw werd een waarde van 1,41 aangegeven. Ter vergelijking: < >
Afgeraden werd te dicht bij de raamkozijnen te komen, omdat de straling daar beduidend hoger was dan enkele meters terug. De tijd begon te dringen; het was inmiddels 14 uur en we hadden ons middageten nog niet op. Net toen we het gebouwtje verlieten, kwam een volgende excursiegroep binnengelopen. Het busje bracht ons terug naar het kantoorgebouw in het dorp Tsjernobyl. Hier werd voor ons een zeer uitgebreide maaltijd bereid; de hele tafel stond vol met bakjes groente, broodjes en salade. En dat wat er niet stond, kon op bestelling worden klaargemaakt. Pannenkoeken met kersen bijvoorbeeld! Ik meende te horen dat de gids zei dat de kersen uit haar eigen tuin kwamen. Een zorgwekkende mededeling, maar het bordje kersen ging helemaal op. De Fransen waren ondertussen buiten wat aan het rondlopen; zij vertrouwden de boel niet en lieten alles wat speciaal voor hen klaargemaakt was, staan. Op de vraag van de gids waarom ze dit niet van tevoren hadden aangegeven, antwoordden ze met 'we wisten niet dat dat nodig was'.
Aan het eind van de maaltijd begon de gids over een fotoboek over Tsjernobyl, dat hier voor 50 hrivna verkrijgbaar was. Het boek zelf was in het Oekraïns, maar er zat ook een Engelse tekstbijlage bij. Ik besloot een exemplaar aan te schaffen. Na een goed uur was het tijd voor het volgende onderdeel van de excursie: een bezoek aan Pripyat, het in 1970 gestichte stadje speciaal voor de werknemers in de kerncentrales van Tsjernobyl. In totaal woonden er bijna 50.000 mensen. 36 uur na de ramp is Pripyat volledig ontruimd; tot dat moment wist vrijwel niemand exact waarom dit gebeurde. De mensen hadden vernomen dat er een klein incident had plaatsgevonden in één van de kerncentrales. Men vertelde de geevacueerden dat ze voor een dag of 3 elders zouden worden ondergebracht, waarna ze weer terug konden keren naar hun huizen. Men nam dus alleen het broodnodige mee. Pripyat staat inmiddels 19 jaar leeg; van het hotel, het zwembad, de flats en de scholen is van de buitenkant weinig anders dan beton en steen zichtbaar; het stucwerk en behang zijn grotendeels afgebladderd.
Om het stadje is een hekwerk geplaatst; ter plaatse van de toegangswegen was een soort grenspost ingericht. De grenspost was niet meer in gebruik; we konden de spookstad probleemloos inrijden. Een lange laan leidde ons naar het centrale plein van Pripyat; de begroeiing aan weerszijden was 20 jaar onaangeroerd gebleven; de weg was net breed genoeg om met ons busje de takken niet te raken. Tussen de struikgewassen door vingen we wat glimpen op van de eindeloze rijen flatgebouwen. Midden op het plein kwam ons busje tot stilstand. Waar je ook keek; nergens was een vierkante meter zonder onkruid te bekennen. Tussen traptreden, tussen betonplaten, op het dak van het hotel; zelfs in hotelkamers groeiden struiken.
We stapten uit en gingen het hotel binnen. De stenen traptreden die naar de ingang leidden, waren grotendeels verbrijzeld. Eenmaal binnen was het niet veel anders; het bureau van de receptie bestond alleen nog maar uit een frame van hardboard. De half openstaande liftdeuren zorgden een mysterieus geheel. Via het trappenhuis bereikten we de 1e verdieping. Alle kamers waren in de afgelopen 20 jaar zo goed als leeggehaald. Slechts een enkel meubelstuk of schilderijtje aan de muur was achtergebleven. Eén van de kamers was nog voorzien van een kachel. Vermoedelijk om vocht op te vangen, waren hieronder kranten aangebracht. Ook lag er een ansichtkaart temidden van de rotzooi. We namen een stuk krant en de ansichtkaart als souvenir mee. Toen de gids het zag, raadde ze dit ons af. Niet vanwege de straling die de papieren nog zouden bevatten, maar vooral vanwege het feit dat ze smerig waren. Tóch namen we ze mee terug naar Kiev.
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
